-
1 җил
сущ.1) ве́тер || ветрово́й; ветряно́йҗил чыкты — подня́лся ве́тер
җил басылды (тынды) — ве́тер стих, ве́тер улёгся
каршы җил — встре́чный ве́тер
җилдә тору — стоя́ть на ветру́
җил энергиясе — ветрова́я эне́ргия
җил өермәсе — шквал ве́тра
җил тими торган як — подве́тренная сторона́
җилдән саклаучы кишәрлек — ветрозащи́тная полоса́
••җил чәчкән давыл урыр — посл. кто се́ет ве́тер, тот пожнёт бу́рю
2) перен. ве́яние, ве́теразатлык җилләре — ве́тры свобо́ды
3) перен.; разг. возде́йствие, де́йствие, влия́ние•- җил оясы
- җил сындырыгы
- җил тегермәне
- җил уңаена
- җил үлчәгеч
- җил үләне
- җил чәчәге••җил алгандай — как ве́тром сду́ло
җил алу — продува́ть, осты́ть
җил җитмәс (җил җитмәс ат) — быстроно́гий (конь)
җил куу — слоня́ться без де́ла (букв. гоня́ться за ве́тром)
җил уйнатып — спо́ро, бы́стро
җилгә тоту — ве́ять (о зерне́)
җилгә җиленләү — хвали́ться по пустяка́м
җилдән ашалу — геол. вы́ветриться
җилдән килгән акча — лёгкие де́ньги
җилдән туган — пригу́льный, приблу́дный
җилләр искән — и след просты́л; помина́й как зва́ли
җилләр уйный — соверше́нно пусто́й
- җил ашау- җил искән якка аву
- җилгә китү
- җилгә очу
- җилгә очыру -
2 ветер
-
3 чит
I сущ.1) край, закра́ина, кро́мка; поля́; см. тж. кырыйяулык читен бөгү — подруба́ть края́ платка́
такта чите — кро́мка доски́
күк чите — край не́ба; горизо́нт, небоскло́н
түбә чите — закра́ина кры́ши
эшләпә чите — поля́ шля́пы
2) (декорати́вная) поло́ска, кайма́, каёмка, каёмочказәңгәр чит сызылган ваза — ва́за с си́ней поло́ской
телле-телле шәл чите — фесто́нчатая кайма́ ша́ли
пәрдә кырыйларына чит тоту — подши́ть каёмкой края́ занаве́ски
3) край, окра́инашәһәр чите — окра́ина го́рода
авыл читендә — на краю́ дере́вни
4) опу́шка ( леса)5) обо́чина ( дороги)6) в косв. п. сторона́читтә басып тору — стоя́ть на стороне́
читкә китү — отойти́ в сто́рону
читтән карап тору — смотре́ть со стороны́
читтә булу — быть в стороне́ (на отлёте)
•- читтән торып укучы••читкә китү — избежа́ть ( разговора), уклони́ться, отклони́ться, отвлека́ться/отвле́чься ( от темы)
читкә кую (куеп тору) — отложи́ть (разговор, дело, вопрос)
читкә тибү (тибәрү) — перен. отстрани́ть, отдаля́ть; см. тж. читкә кагу 2)
читкә чәчү — расска́зывать, передава́ть чужи́м, раскрыва́ть, де́лать изве́стным, обнаро́довать (весть, секрет)
читтә калдыру (калдырып тору) — оставля́ть/оста́вить в стороне́, отстраня́ть/отстрани́ть от чего-л.
- читкә кагучиттән караганда — при наблюде́нии, при взгля́де со стороны́
- читкә керү
- читкә тайпылу
- читкә чыгу
- читтә калу II прил.1) чужо́й, неродно́й, не свой, посторо́нний, при́шлыйбарысы да үзебезнеке, чит кеше берәү дә юк — все свои́, посторо́нних (чужи́х) никого́ нет
2) чужо́й, друго́й, ино́й, посторо́ннийчит авылдан — из друго́й дере́вни
көтүгә чит мал ияргән — к ста́ду приста́ла чужа́я скоти́на
чит гадәтләр — чужи́е обря́ды
3) чу́ждый, несво́йственный, чужеро́дный, посторо́нний, нехаракте́рныйчит элементлар — чу́ждые элеме́нты
талантына чит рольләр — ро́ли, чу́ждые его́ тала́нту
4) в знач. косв. п. чужа́я сторона́, чужо́й кра́й, чужби́начиткә китү — уе́хать на чужби́ну
читтә йөрү — броди́ть на чужби́не
читтән кайту — верну́ться из чужи́х краёв
•- чит ил- чит ил кешесе
- чит илдән кертелгән
- чит илдән кертү
- Чит ил эшләре министрлыгы
- чит илгә чыгару
- читкә чыгару
- чит тел••чит итмәү — не счита́ть чужи́м
чит күрү — см. чит итеп карау
- чит итүчиткә китү — отто́к
- чит күз III сущ.; уст.си́тец -
4 трепетать
несов.1) (колебаться, дрожать) селкенү, җилфердәү, җилбердәү, тирбәлү2) ( испытывать сильное волнение) дулкынлану, тетрәп тору, дерелдәү, тетрәү, калтырау, калтырану3) за кого-что и без доп. (тревожиться) калтырау, калтырап тору, борчылу, тынычсызлану4) перед кем-чем, при ком-чем (испытывать страх, ужас) курку, калтырап тору, кот очып тору -
5 ветровой
-ая; -ое1) җил...ы2) җилгә каршы тору...ы; җилдән саклый торган -
6 җилфердәү
неперех.развева́ться, колыха́ться, трепета́ть, дрожа́ть ( на ветру)- җилфердәп торубайрак җилдә җилферди — зна́мя развева́ется (колы́шется) на ветру́
См. также в других словарях:
булу — 1. Чынбарлыкта яшәү, вакыт һәм пространство эчендә урын алып тору; бар булу. 2. Очрау, табылу, туры килү, килеп чыгу мөмкинлек б. 3. Барлыкка килү; ясалу тама тама күл була. Яралу, туу, үсеп чыгу 4. Үсү, уңу (иген һ. б. ш. тур.) 5. Әзер хәлгә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җибәрү — 1. Билгеле бер урынга берәр йомыш яки максат белән кем. б. озату. Юнәлеш бирү, билгеле бер юнәлеш буенча озату. Нин. б. эшкә билгеләү, шул эшкә озату 2. Китәргә мәҗбүр итү, куу. Билгеле бер яшәү урыныннан, илдән еракка куу, сөрү 3. хат җ. сүз җ.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җилләнү — 1. Җил чыгу, җил исеп тору 2. Кәгазь, яулык, кул кебек яссы әйберләрне тиз тиз селкеп, үз янында аз гына җил барлыкка китерү, һаваны җиләсләндерү. Гомумән, җилдә торып, тирләгәнне бетерү, суыну 3. Җил тәэсирендә уйнау, селкенү урман җилләнеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кагаю — (КАГАЙТУ) – 1. Җилдә кибү, каклану (балык, ит тур.) 2. Озак вакыт эшсез бер урында тору 3. күч. Ябыгу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чайкалу — (ЧАЙКАЛДЫРУ) – 1. (Чайкау) 2. Су, җил һ. б. тәэсирендә бер яктан икенче якка яки югарыдан түбәнгә селкенү. сөйл. Җилфердәү 2. (Җилдән) тибрәнү, дулкынлану (диңгез, иген басуы һ. б.). Кузгалып кую, хәрәкәткә килү (берәр төркем тур.) 3. диал.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яшәү — 1. Гомер итү, тору. Күпмедер вакыт гомер итү, тереклек итү 2. иҗат белән яшәү 3. Нин. б. тормыш алып бару йоклап яшәргә дә була. Матди як тур. : ничек тә булса көн күрү, туклану пенсиягә я. 4. чит илдә яшәү тундрада поляр төлке, ак кыр тавыгы яши … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге